Η ελληνική διγλωσσία, που αναφέρεται στη συνύπαρξη δύο διακριτών ποικιλιών της ελληνικής γλώσσας, αποτελεί ένα φασκιναντόμενο και μοναδικά ελληνικό θέμα που κορυφώθηκε στον 20ό αιώνα. Δεν ήταν κάτι καινούριο, όμως, αφού υπήρξε χαρακτηριστικό στοιχείο της ελληνικής κοινωνίας και πολιτισμού για αιώνες. Σήμερα, μπορούμε να πούμε ότι πρόκειται πραγματικά για ένα θέμα του παρελθόντος.
Ωστόσο, υπάρχουν ακόμα άνθρωποι στην Ελλάδα που θυμούνται μια εποχή όπου η γλώσσα που χρησιμοποιούσαν στο σχολείο ήταν θεμελιωδώς διαφορετική από αυτήν που μιλούσαν στο σπίτι.
Αυτό το πραγματικά περίεργο και συναρπαστικό γλωσσικό φαινόμενο περιλάμβανε δύο κύρια στοιχεία που είχαν επιπτώσεις στην κοινωνία, επίσης. Από τη μία πλευρά, υπήρχε μια “υψηλή” επίσημη ποικιλία της ελληνικής γλώσσας, γνωστή ως Καθαρεύουσα, και από την άλλη, μια “χαμηλή” δημώδης ποικιλία, που ονομαζόταν Δημοτική.
Τον 19ο και αρχές του 20ο αιώνα, η ένταση μεταξύ αυτών των δύο μορφών της ελληνικής γλώσσας έφτασε στο αποκορύφωμά της. Ήταν τη στιγμή που η ευρύτερη αντιπαράθεση, που λάμβανε χώρα εντός της ελληνικής κοινωνίας για τον τρόπο της εθνικής ταυτότητάς της, έφτασε στο ανώτατο σημείο της.
Σε μία πλευρά της αντιπαράθεσης βρίσκονταν οι υποστηρικτές μιας νοσταλγικής κλασικής ιδέας που υποστήριζαν την πλήρη εδραίωση της αρχαϊζούσας εκδοχής Καθαρεύουσας. Από την άλλη πλευρά βρίσκονταν εκείνοι που υποστήριζαν τις σύγχρονες συνθήκες του σύγχρονου ελληνικού λαού, αντιπροσωπευόμενες από τη δημώδη γλώσσα της Δημοτικής.
Οι ρίζες αυτής της ενδιαφέρουσας ιστορίας της ελληνικής διγλωσσίας μπορούν να εντοπιστούν στους βυζαντινούς χρόνους. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου του Ανατολικού Ρωμαϊκού Κράτους, μια αρχαιοποιητική γραπτή γλώσσα συνυπήρχε με τα πάντα εξελισσόμενα προφορικά διαλέκτους του λαού σε όλο το αυτοκρατορικό κράτος.
Ωστόσο, ήταν στις αρχές του 19ου αιώνα που το θέμα έφτασε στο προσκήνιο. Καθώς οι Έλληνες πολέμησαν για την ανεξαρτησία από την Οθωμανική κυριαρχία και χυθήκαν το αίμα τους για να καθιερώσουν μια νέα εθνική ταυτότητα, το θέμα της γλώσσας τους ήρθε και πάλι στο προσκήνιο. Η μόνη διαφορά ήταν ότι, αυτή τη φορά, σχεδόν τέσσερα αιώνες μετά την τελευταία φορά που οι Έλληνες είχαν επίσημα ένα κράτος, η γλώσσα τους είχε εξελιχθεί σημαντικά.
Ο Αδαμάντιος Κοραής, ένας κορυφαίος διανοούμενος των Ελλήνων της εποχής, υποστήριζε με πάθος τη χρήση μιας “καθαρισμένης” μορφής της ελληνικής γλώσσας, την οποία αυτός ονόμαζε Καθαρεύουσα. Ο Κοραής πίστευε ότι αυτή θα έπρεπε να γίνει η γλώσσα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους.
Η Καθαρεύουσα, με την αρχαϊκή της γραμματική και λεξιλόγιο, θεωρήθηκε από τον Κοραή και τους υποστηρικτές του ως ένας άμεσος τρόπος σύνδεσης της σύγχρονης Ελλάδας με τον αρχαίο της παρελθόν και την ένταξή της ανάμεσα στα πολιτισμένα έθνη της Ευρώπης.
Πρέπει να σημειωθεί ότι η Καθαρεύουσα έκδοση της ελληνικής γλώσσας ήταν πολύ πιο κοντά στην Κοινή Ελληνική, τη γλώσσα που μιλιόταν στην ευρύτερη ανατολική Μεσόγειο πριν από δύο χιλιάδες χρόνια. Έτσι, κατά τον 19ο αιώνα, αυτή η μορφή γλώσσας κυριαρχούσε στους επίσημους κύκλους του νεαρού ελληνικού κράτους, συμπεριλαμβανομένης της κυβέρνησης, του δικαίου και της εκπαίδευσης.
Ωστόσο, μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα, μια νέα κίνηση άρχισε να εμφανίζεται πολύ πιο επιθετικά. Αυτή η κοινωνική κίνηση υποστήριζε την επίσημη χρήση της Δημοτικής, της γλώσσας του λαού, τόσο στη λογοτεχνία όσο και στη δημόσια ζωή. Καθοριστική στιγμή σε αυτήν την κίνηση ήταν η δημοσίευση του μυθιστορήματος του Γιάννη Ψυχάρη “Το Ταξίδι μου” το 1888. Αυτό γράφτηκε εξ ολοκλήρου στη Δημοτική και υποστήριζε τη χρήση της ως εθνική γλώσσα της Ελλάδας.
Η κίνηση της Δημοτικής έλαβε μεγαλύτερη ώθηση στις αρχές του 20ού αιώνα, προετοιμάζοντας το έδαφος για μια σύγκρουση με την ιδρωμένη εγκατεστημένη καθεστώς της Καθαρεύουσας.
Όπως συνηθίζεται, αυτή η διχόνοια πήρε βαθιά πολιτικές και κομματικές χαρακτηριστικές. Παρόλο που δεν ήταν απόλυτο, πρέπει να αναφερθεί ότι οι υποστηρικτές της Καθαρεύουσας ήταν τα πιο συντηρητικά, δεξιά κόμματα. Από την άλλη πλευρά, οι υποστηρικτές της Δημοτικής, της γλώσσας του λαού, ήταν οι κινήσεις και τα κόμματα στην αριστερή πλευρά του ελληνικού πολιτικού φάσματος της εποχής.
Στην καρδιά της σύγκρουσης μεταξύ των υποστηρικτών της Δημοτικής και της Καθαρεύουσας ήταν οι βασικές διαφορές στη φύση και την προέλευσή τους.
Η Δημοτική έκδοση της ελληνικής γλώσσας ήταν η φυσικά εξελιγμένη δημώδης γλώσσα του ελληνικού λαού, αντικατοπτρίζοντας αιώνες συνεχούς γλωσσικής αλλαγής και προσαρμογής. Ήταν η γλώσσα της καθημερινής ζωής, των λαϊκών τραγουδιών και του προφορικού παραδοσιακού λόγου, και του αυ