Ο Ελλάνικος της Λέσβου γεννήθηκε περίπου το 480 π.Χ. στο ελληνικό νησί της Λέσβου. Ήταν ένας από τους πρώιμους και πιο παραγωγικούς ελληνικούς λογογράφους του 5ου αιώνα π.Χ., ανοίγοντας το δρόμο για μερικούς από τους μεγάλους συγγραφείς που ακολούθησαν. Δυστυχώς, η συμβολή του στα θεμελιώδη μέρη της ελληνικής γραφής είναι σχετικά άγνωστη. Λίγοι ακόμα γνωρίζουν την ύπαρξή του. Ο Ελλάνικος έζησε για κάποιο διάστημα στην αυλή ενός Μακεδονικού βασιλιά στη Βόρεια Ελλάδα καθώς και στην Αθήνα. Ωστόσο, απεβίωσε περί το 395 π.Χ. στο Περπερήνη, στην Μικρά Ασία, μια αρχαία ελληνική πόλη στη σύγχρονη Δυτική Τουρκία.
Ο Ελλάνικος μπορεί να μην έχει αποκτήσει τη φήμη που απόλαυσαν μερικοί από τους αργότερους συναδέλφους του. Ωστόσο, ήταν ένας εξαιρετικά παραγωγικός συγγραφέας. Με περίπου τριάντα έργα που του αποδίδονται, πρωτοπόρησε και καινοτόμησε, διαμορφώνοντας το μέλλον της προσαρμογής στην αρχαία Ελλάδα. Δυστυχώς, επιβιώνουν μόνο ερείπια αυτών των έργων σήμερα. Παρόλα αυτά, είναι αρκετά για να κατανοήσουμε το στυλ του και να εκτιμήσουμε το ταλέντο του.
Αυτό που πραγματικά ξεχώριζε τον Ελλάνικο από άλλους λογογράφους που ζούσαν και ανθούσαν πριν από αυτόν, ήταν η μοναδική του προσπάθεια να καταγράψει μια σειρά τοπικών παραδόσεων και μύθων από όλη την Ελλάδα όπως τις θυμόνταν πραγματικά οι κάτοικοι που ζούσαν εκεί. Αυτό διέφερε από την επικρατούσα πρακτική της απλής επανάληψης των κοινώς αποδεκτών εκδοχών των ποιητών.
Εκτός από το πιο γνωστό έργο του Ατθίς, που ήταν μια τοπική ιστορία της ευρύτερης περιοχής της Αθήνας που ήταν γνωστή ως Αττική, ο Ελλάνικος έγραψε αρκετές μονογραφίες για πολλά άλλα μέρη του ελληνικού και μέσης ανατολής κόσμου. Το φανταστικό του έργο γενεαλογιών και ιστορικών καταλόγων βοήθησε αργότερους μελετητές να εδραιώσουν μια κοινή χρονολογία για την ελληνική ιστορία, ένα εργαλείο που ήταν αναμφίβολα σημαντικό.
Ορισμένοι άνθρωποι υποστηρίζουν ότι ίσως το πιο σημαντικό έργο του Ελλανίκου ήταν το Ατλαντίς. Πρόκειται για την πρώτη γνωστή ιστορία της Αττικής και της κύριας μητρόπολης της, της Αθήνας. Αυτό το καινοτόμο έργο άρχιζε από την εποχή των μυθικών βασιλέων που κυβέρνησαν την περιοχή μέχρι το τέλος του καταστροφικού Πελοποννησιακού Πολέμου. Αυτό ήταν το κύριο λόγο που σχημάτισε ένα βασικό και σημαντικό θεμέλιο για το μετέπειτα έργο του μεγάλου ιστορικού Θουκυδίδη, που όλοι γνωρίζουμε τόσο καλά.
Το Ατθίς είχε επίσης σημαντική επίδραση σε πολλούς άλλους αργότερους αθηναϊκούς ιστορικούς και βοήθησε πολλούς από τους συναδέλφους του στη δημιουργία του είδους της τοπικής ιστορίας και στην ανάπτυξή του. Ολοκληρώνοντας αυτήν τη σημαντική εργασία επέκτασης του πεδίου της ιστορικής γραφής πέρα από την απλή επανάληψη καλά γνωστών μύθων από το παρελθόν, ο Ελλάνικος άνοιξε πραγματικά το δρόμο για πιο κριτικές προσεγγίσεις της ιστορίας.
Άλλη μια πολύ σημαντική συνεισφορά του Ελλανίκου ήταν η καινοτόμος προσπάθειά του να θεμελιώσει μια πιο επιστημονικά ακριβή χρονολογία. Ο Ελλάνικος προσπάθησε να βασίσει τη χρονολόγησή του σε λίστες ιερείων, αξιωματούχων και ανατολικών ημερομηνιών, μια προσέγγιση πολύ πιο επιστημονική από αυτή που χρησιμοποιούνταν συνήθως την εποχή που οι άνθρωποι βασιζόνταν στην παραδοσιακή, γενεαλογική προσέγγιση.
Παρόλο που οι μέθοδοι του ήταν φυσικά πολύ περιορισμένες και συχνά έπρεπε να βασίζονται σε συμβατικές χρονολογήσεις, η προσπάθεια του Ελλανίκου να οργανώσει και να βρει πιο ακριβώς την χρονολογία των γεγονότων ήταν ένα πραγματικά πρωτοποριακό και σημαντικό βήμα στην ανάπτυξη της ελληνικής ιστοριογραφίας συνολικά. Ιδιαίτερα το έργο του στη δημιουργία δομημένων αφηγήσεων από γνωστούς μύθους και ιστορικούς καταλόγους είχε κρίσιμή επίδραση στους επόμενους μυθογράφους και ιστορικούς.
Παρά τις όλες αυτές τις καινοτομίες, πρέπει να σημειώσουμε ότι ο Ελλάνικος ήταν ακόμα ένας μεταβατικός χαρακτήρας. Η καλά διεξαγόμενη εργασία του για τη γέφυρα μεταξύ της παλαιότερης παράδοσης καταγραφής προφορικών μύθων και των πιο κριτικών ιστορικών προσεγγίσεων των αργότερων ιστορικών του 5ου αιώνα όπως ο Ηρόδοτος και ο Θουκυδίδης τον ξεχώρισε από άλλους σύγχρονους φιγούρες.
Πολλοί αρχαίοι συγγραφείς θεωρούσαν συχνά τον Ελλάνικο και τα έργα του αναξιόπιστα. Αυτό ήταν επειδή αποκλίνει σημαντικά από τις κοινές παραδόσεις που ήταν καθιερωμένες την εποχή εκείνη. Παρόλα αυτά, οι προσπάθειές του να επεκτείνει και να διευρύνει το πεδίο και η μεθοδολογία της ιστοριογραφίας ήταν θεμελιώδεις για τη μελλοντική ανάπτυξη της ελληνικής ιστοριογραφίας.
Ο Ελλάνικος της Λέσβου μπορεί να μην είναι τόσο γνωστός όσο μερικοί αργότεροι ελληνικοί ιστορικοί, ωστόσο, ο ρόλος του στο διαμόρφωση της πορείας της ιστοριογραφίας δεν μπορεί να υπερτιμηθεί.