Η επίσημη εφαρμογή του Κανονισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα Προϊόντα Χωρίς Αποψίλωση (EUDR) τον Ιούνιο του 2023 αποτελεί έναν από τους κύριους μηχανισμούς που χρησιμοποιεί η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) για να αντιμετωπίσει τις επιπτώσεις που σχετίζονται με τη φύση των γεωργικών εισαγωγών της. Μέρος της πρωτοβουλίας Green Deal της ΕΕ, ο EUDR στοχεύει στην αντιμετώπιση της αποψίλωσης και της υποβάθμισης της φύσης που συμπεριλαμβάνονται στις αλυσίδες αξίας των προϊόντων που εισέρχονται στην ευρωπαϊκή κοινή αγορά. Συγκεκριμένα, η μέτρηση αφορά τις αλυσίδες αξίας του κακάο, του καφέ, της σόγιας, της φοινικέλαιας, του ξύλου, του καουτσούκ και του κρέατος λόγω των επιπτώσεών τους σε κρίσιμα εξαφανιζόμενα οικοσυστήματα σε όλο τον κόσμο. Πράγματι, οι αλυσίδες της σόγιας και του κρέατος έχουν εντοπιστεί μεταξύ των μεγαλύτερων κινητήρων της αποψίλωσης στον Αμαζόνιο, ενώ η εξόρυξη φοινικέλαιας έχει συνδεθεί ανεπανόρθωτα με την εδαφική υποβάθμιση στα Ινδονησιακά και Μαλαισιακά τοιχώματα πευκοδάσους. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ο Κανονισμός Αποψίλωσης της ΕΕ έχει καταστεί υψηλά εκτιμώμενος από περιβαλλοντικούς και οργανισμούς της κοινωνίας των πολιτών που εστιάζουν στο περιβάλλον ως ένα σημαντικό βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Απαγορεύοντας την είσοδο αυτών των προϊόντων στην ευρωπαϊκή αγορά εμπορευμάτων, η ΕΕ ελπίζει να μειώσει το ίχνος αποψίλωσης της.
Ενώ ο EUDR έχει γνωρίσει υπερβολικά αισιοδοξία από ορισμένους, έχει αποτελέσει ανησυχία για άλλους. Καθώς στοχεύει σε προϊόντα που συνδέονται με την αποψίλωση σε οικοσυστήματα όπως τα Τοιχώματα Πευκοδάσους στη Μαλαισία και την Ινδονησία, τον Αμαζόνιο στη Βραζιλία και την πεδιάδα Gran Chaco στην Αργεντινή και την Παραγουάη, το μέτρο αυτό έχει αποτελέσει ανησυχία για γεωργούς και κυβερνητικούς αξιωματούχους σε αυτές τις χώρες. Οι κριτικές του μέτρου έχουν κυμανθεί από κατηγορίες απλού οικονομικού προστατευτισμού, υπέρ των ευρωπαϊκών παραγωγών έναντι των ξένων, μέχρι καταγγελίες ως μορφή πράσινου αποικιοκρατισμού.
Βασικά, οι κριτικές που αποκαλούν το μέτρο πράσινο αποικιοκρατία αναφέρονται στην αντιληπτή επιβολή δυτικών περιβαλλοντικών προτύπων και πολιτικών σε χώρες του Νότου, συχνά χωρίς επαρκή λογική τοπικών περιστάσεων ή διαβούλευση με τις επηρεαζόμενες κοινότητες. Μετά την είσοδό του σε ισχύ στις 29 Ιουνίου 2023, ο EUDR έχει υποστεί σκληρή κριτική από εκπροσώπους των λεγόμενων «Χωρών με Υψηλό Κίνδυνο Αποψίλωσης», όπως η Βραζιλία, η Μαλαισία, η Ινδονησία και η Αργεντινή. Ένα ανοιχτό γράμμα προς τους αξιωματούχους της ΕΕ, υπογεγραμμένο από 17 χώρες παραγωγής, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που αναφέρθηκαν προηγουμένως, επισήμανε πολλές ανησυχίες για την πολιτική. Μεταξύ αυτών, το γράμμα προέτρεψε την ηγεσία της ΕΕ να «εντείνει την εμπλοκή με τις χώρες παραγωγής στον καθορισμό σαφών και λεπτομερών πράξεων εφαρμογής και οδηγιών για τον EUDR, συμπεριλαμβανομένων διακριτικών κανόνων συμμόρφωσης και επίμονης επιμέλειας για αγαθά και προϊόντα από μικροπαραγωγούς στις χώρες παραγωγής».
Επιπλέον, τον Μάρτιο του τρέχοντος έτους, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (WTO) αποφάνθηκε εις βάρος της ΕΕ μετά από διαφωνία που προέβαλε η Μαλαισία σχετικά με τους περιορισμούς που επιβλήθηκαν στις εισαγωγές φοινικέλαιου που προέρχονται από υποβαθμισμένα τοιχώματα πευκοδάσους στη Μαλαισία. Το κύριο θέμα αφορούσε την εφαρμογή της ΕΕ ενός μέγιστου ποσοστού 7% βιοκαυσίμων στο μείγμα ενέργειάς της και υψηλών κατώτατων ορίων κινδύνου για συγκεκριμένα βιοκαύσιμα όπως το φοινικέλαιο. Η απόφαση του WTO υπογράμμισε την αποτυχία της ΕΕ στη διαχείριση των υψηλών ορίων κινδύνου, αναφέροντας ως κύρια περιοχή ανησυχίας τις καθυστερημένες αναθεωρήσεις δεδομένων και τις αντιφάσεις ως προς τη δίκαιη μεταχείριση μεταξύ των χωρών.
Παρόλα αυτά, παρά τη δυσαρέσκεια των χωρών παραγωγής, ο Κανονισμός Αποψίλωσης της ΕΕ παραμένει σε ισχύ. Για χώρες όπως η Ινδονησία ή η Μαλαισία όπου η γεωργία αποτελεί εντυπωσιακό 12% και 8% αντίστοιχα του συνολικού τους ΑΕΠ, αυτό αποτελεί μείζονα ανησυχία. Το 2022, οι δύο χώρες εξήγαγαν συνολικά 2,5 εκατομμύρια μετρικές τόνους φοινικέλαιο σε προορισμούς εντός της ΕΕ, καθιστώντας την τελευταία έναν σημαντικό εμπορικό εταίρο για τους παραγωγούς της Μαλαισίας και της Ινδονησίας. Σύμφωνα με μια μελέτη που δημοσιεύτηκε από το Ινδονησιακό Κέντρο Παρλαμενταρικής Ανάλυσης, η εφαρμογή του EUDR αναμένεται να προκαλέσει εκτιμώμενες απώλειες 5,15 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως μόνο στην Ινδονησία. Έτσι, παρόλο που στοχεύει να προστατεύσει κρίσιμα εξαφανιζόμενα οικοσυστήματα, το μέτρο αυτό αναμένεται να επηρεάσει αρνητικά τις ευκαιρίες εισοδήματος για χώρες εξαγω